Biełaruskija prykazki — heta rozum narodu. Praź ich vykazvałasia narodnaja mudraść, jakaja pieradavałasia pamiž saboj prodkami biełarusaŭ. Kab ich vykarystoŭvać, treba razumieć, što jany značać. Značeńnie niekatorych z raspaŭsiudžanych biełaruskich prykazak tłumačyć Palatno.
A što značać prykazki?
Abiacanki-cacanki, a durniu radaść. Vykarystoŭvajuć u vypadku, kali čałaviek nie spadziajecca na ździajśnieńnie abiacanaha.
Ad vialikich luboščaŭ sabačaje raźbiežyšča. Kali kazać prostaj movaj, to ŭ narodzie asudžali praciahłyja dašlubnyja luboŭnyja adnosiny, bo jany nie zaŭsiody dobra skančalisia.
Addaj rukami, a chadzi nahami. Hetuju prykazku vykarystoŭvajuć u dačynieńni da čałavieka, jaki doŭha nie viartaje pazyčanaha: i da jaho davodzicca časta prychodzić, kab nahadać.
Adzin Ściapan — zaŭsiody pan, a kali i niastača, dzicia nie płača. Sens prykazki ŭ tym, što adnamu čałavieku lahčej pražyć ciažkija pieryjady ŭ žyćci, čym siamiejnamu čałavieku. Hety prykazku vykarystaŭ Jakub Kołas u «Na rostaniach».
Ad lanoty čakaj biadoty. Lanivaha čałavieka asudžali i zaŭždy čakali ad jaho prablem.
Adrezanaj łusty nie prylepiš. Havaryłasia pra toje, kali niama mahčymaści viarnuć minułaje.
Andrej za ŭsich mudrej. Havorycca jak kpiny z čałavieka, jaki zanadta šmat chvalicca, a Andrej tut — źbiralny vobraz.
Baba i čorta źviadzie. Vykarystoŭvałasia, bo ŭ žančyn byŭ nibyta drenny charaktar.
Babina daroha — ad piečy da paroha. Vykarystoŭvałasia, kali chacieli padkreślić abmiežavanaść žančyny chatnimi spravami.
Boh šelmu miecić. Machlara zaŭsiody niešta vydaje.
Budzie i na krapivu maroz. Havorycca z upeŭnienaściu, što pakarańnie niepaźbiežna navat dla kryŭdziciela.
Vialiki pień, dy durań. Vykarystoŭvałasia, kali kazali pra niešta vialikaje, ale z čaho nie było tołku.
Hadka źjeści i škada kinuć. Havorać u vypadku, kali treba zrabić peŭny (časam, niavyhadny) vybar.
Hości ŭ chatu — śvińni rady. Havorycca jak žart, kali paśla haściej zastajecca šmat ježy na stale.
Daviałosia śvińni na nieba hladzieć. Tak havorać pra kahości, chto ŭmiešvajecca ŭ čyjeści spravy, u jakich ničoha nie razumieje.
Dum nie skuješ łancuhami. Prykazku vykarystoŭvajuć, kali kažuć, što dumki nie mohuć być paduładnymi kamu-niebudź inšamu.
Žabrak žabraku vidzion pa kijku. Havorycca ŭ vypadku, kali ludzi mohuć parazumiecca pa padobnych jakaściach ci zvyčkach.
Zahlanie sonca i ŭ naša akonca. Vykarystoŭvajuć u ciažki čas, kali čakajuć, što zbuducca nadziei i mary, a błahoje minie.
Zarakłasia śvińnia za vuhał chadzić. Hetu prykazku vykarystoŭvajuć u vypadku, kali chtości nie moža admovicca ad zvyčki.
Kab jady, jak na Dziady, a rabić, jak u niadzielku. Tak kazali pra tych, chto lubić šmat pajeści, ale nie vielmi achvotny da pracy.
Kamu što, a čortu bałota. Kažuć pra tych, u kaho naŭmie adno i toje ž. U hetaj prykazki šmat sinonimaŭ: «Lisica śpić i kurej bačyć», «Kamu što, a papu kadziła», «Kamu što, a pieŭniu bojka».
Kuma kumie, pajšło pa ŭsim siale. Isnuje šmat varyjacyj hetaj prykazki, ale hałoŭny sens palahaje ŭ tym, što skazanaje štości pa sakrecie stanovicca viadomym dla ŭsich.
Łaska — nie kalaska, sieŭšy nie pajedzieš. Havorycca jak iraničnaja reakcyja na słovy «kali łaska».
Małyja dzietki — małyja biedki, padrastuć dzietki — padrastuć i biedki. Majecca na ŭvazie, što čym bolšymi stanoviacca dzieci, tym bolš kłopatu stanovicca dla baćkoŭ. Zamiest hetaj prykazki možna vykarystać inšuju: «Małyja dzieci topčuć baćkam nohi, vialikija — serca».
Na čužyja vusny nie nakinieš chusty. Kažuć u vypadku raspaŭsiudu plotak i čutak.
Naša hareza ŭsiudy pralezie. Tak havorać pra čałavieka, jaki paŭsiul paśpiavaje.
Pad humar žartujuć, a ŭ złości katujuć. Prykazka vykarystoŭvajecca ŭ dačynieńni da čałavieka, jaki prynižaje padniavolnych jamu ludziej.
Pany bjucca, a ŭ mužykoŭ čuby traščać. Tak havorać, kali pamiž ludźmi z uładaj jość kanflikt, ale cierpiać nie jany, a ich padnačalenyja.
Płakaŭ, płakaŭ — usio boh adnakaŭ, pačaŭ piajać — staŭ boh davać. Prykazku havorać, kab kahości padbadzioryć.
Pjany hroš šalony. Havorać pra tych, chto ŭ stanie ałkaholnaha apjanieńnia nie škaduje hrošaj.
Sam siŭ, siŭ, a dzietki ciŭ, ciŭ. A tak kažuć pra starych baćkoŭ, u jakich vielmi małyja dzieci.
Sproba nie chvaroba. Kažuć u tych vypadkach, kali ličacca, što varta ryzyknuć.
U hadziuki niama inšaj navuki, jak kusać. Prykazku vykarystoŭvajuć, kali kažuć pra drennaha čałavieka, ad jakoha treba i čakać tolki zła.
Šlub pad płotam, a viasielle potym. Havorycca pra pazašlubnyja adnosiny — asudžalna.
Šlachcic na svaim harodzie roŭny vajavodzie. Heta značyć, što na ŭłasnaj haspadarcy čałaviek pavodzić siabie niezaležna.
Ciapier čytajuć
«Dzieci sa mnoj». Žurnalisty dazvanilisia da byłoha muža Anžaliki Mielnikavaj i spytali, dzie moža być śpikierka KR7
Kamientary