Departacyja, admova ŭ hramadzianstvie novanarodžanym? Što ciapier moža pahražać biełarusam u ZŠA
Pra toje, jak moža zamianicca situacyja dla hramadzian Biełarusi, «Svaboda» pahavaryła ź biełaruskimi emihrantami novaj chvali i amierykanskim advakatam.
Donald Tramp aficyjna staŭ 47-m prezydentam Złučanych Štataŭ. Jahonaja inaŭhuracyja prajšła 20 studzienia. U hety dzień Tramp pierajechaŭ u Bieły dom, vystupiŭ z pramovaj, u jakoj paabiacaŭ zrabić chutkija rašučyja kroki, «kab zrabić Ameryku znoŭ vialikaj». Jon užo pryniaŭ šerah ukazaŭ, jakija tyčacca stanovišča mihrantaŭ u ZŠA. Na vajskovych samalotach nievialikuju častku mihrantaŭ vyvieźli ŭ krainy Paŭdniovaj Ameryki.
Novaŭviadzieńni mohuć zakranuć i biełarusaŭ ZŠA. Dniami stała viadoma, što ŭ śpisie na departacyju — 323 hramadzianiny Biełarusi. Mihracyjny advakat u kamentary «Svabodzie» zaznačyŭ, što hetaja ličba moža značna pavialičycca.
List z dokazami
Natalija Žukava (hierainia nastojvaje na takim napisańni imia. — RS) pierajechała ŭ ZŠA z mužam i sabakam čatyry hady tamu. Niadaŭna ŭ pary naradziłasia pieršaja dačka. Jana ŭspaminaje, što ŭ Štaty sužency trapili absalutna lehalna — muž mieŭ pracoŭnuju vizu i dazvoł na ŭjezd u krainu. Tady byli časy pandemii, i ŭjezd pavodle pracoŭnaj vizy takoha typu patrabavaŭ admysłovaha dazvołu.
«Nia toje kab my vybirali ZŠA. Skažam tak, heta Štaty vybrali nas. Planavali tut pažyć, pasprabavać siabie ŭ emihracyi na vizie hod-dva. Nazusim zastavacca nie planavali. Na žal, u Biełaruś my viarnucca nia možam, tamu zastalisia da atrymańnia hramadzianstva, jak minimum», — kanstatuje Natalija.
Ciapier Natalija i jaje muž majuć green card (dazvoł na žycharstva. — RS). Praz dva hady, pa słovach biełaruski, budzie mahčymaść atrymać hramadzianstva.
Green card im afarmlaŭ pracadaŭca muža, uvieś praces zaniaŭ kala 20 miesiacaŭ. Natalija ličyć, što im paščaściła — kiraŭnictva na mužavaj pracy było ŭ kursie, što im viartacca niama kudy, i pačało afarmlać green card praktyčna adrazu pa pryjeździe siamiejnaj pary ŭ ZŠA. Zvyčajna prosiać adpracavać niejki čas i tolki potym pačynajuć hetuju praceduru.
Pa słovach biełaruski, ad ich patrabavałasia tolki pazapaŭniać formy, prajści medyčny ahlad, darabić pryščepki, jakich nie stavała, zdać adbitki palcaŭ.
«My pieražyvali, što z taje pryčyny, što my byli ŭ Biełarusi ŭ SIZA i ciapier pavinny ŭsiudy paznačać heta ŭ dakumentach, u nas buduć prablemy. Bo technična my criminals (kryminalniki. — RS). Ale advakat skłaŭ list z dokazami taho, što ŭ Biełarusi ciapier takaja sytuacyja, što my nia criminals, a achviary palityčnaha režymu. — raskazvaje Natalija.
Dačka — pa naradžeńni hramadzianka ZŠA
U 2024 hodzie ŭ pary naradziłasia pieršaja dačka. Jana pa naradžeńni hramadzianka ZŠA. Natalija kaža, što baćkam samim ničoha rabić nia treba było, usie papiery, nieabchodnyja dla atrymańnia novanarodžanaj hramadzianstva, zapoŭnili supracoŭniki špitala. Baćki prosta pa pošcie atrymali Social Security Number novanarodžanaj (numar sacyjalnaha strachavańnia. — RS).
«Ale nam treba było samim praz sajt zaprasić paśviedčańnie ab naradžeńni. Heta kaštavała 25 dalaraŭ. Ułasna, heta ŭsie dakumenty, jakija joj patrebnyja. Pašpart my joj robim tolki dziela taho, kab jana mahła padarožničać za miežy ZŠA», — udakładniła Natalija.
Žančyna razvažaje, što tearetyčna ŭsie ludzi, jakija pierajšli miažu ZŠA biaź vizy ci dazvołu na žycharstva, abo jakija parušyli terminy znachodžańnia, — ciapier nielehalnyja mihranty.
«Nakolki ja zrazumieła z apošnich navin, navat tych, chto paprasiŭ prytułku, ale jašče nie dačakaŭsia sudu ci interviju, novaja administracyja ličyć kandydatami na departacyju. Ale biełarusy, ź jakimi ja kantaktavała, nie hublajuć aptymizmu i ličać, što ich heta nie zakranie. Ja taksama schilajusia da taho, što chutčej buduć departavać tych, u kaho niama ŭvohule nijakich dakumentaŭ albo jość niejkija criminal records (kryminalnyja złačynstvy. — RS). Choć niekatoryja biełarusy ŭžo šukajuć novyja krainy, kudy možna źjechać. U lubym vypadku, pakul što niama niejkaj dakładnaj karcinki. Advakaty kažuć roznyja rečy, i vystupy čynoŭnikaŭ taksama adroźnivajucca», — padahuliła surazmoŭca.
Fatazdymak dla «kiejsu»
Žurnalist Aleś Paźniak žyvie ŭ ZŠA try hady. Siudy jon trapiŭ pa green card, jakuju vyjhraŭ u 2020 hodzie. Byŭ vybar — zastacca ŭ Biełarusi, dzie było ŭžo niebiaśpiečna, ci pajechać.
«U redakcyi i žurnalistaŭ, ź jakimi ja pracavaŭ, za hod adbyłosia 15 pieratrusaŭ. (Aleś byŭ supracoŭnikam vydańnia «Hancavicki čas», pryznanaha «ekstremisckim». — RS). Praz pandemiju ambasada ZŠA ŭ Varšavie pracavała ź pierabojami i ŭ režymie abmiežavańniaŭ. Atrymałasia tak, što ja ŭskokvaŭ u apošni vahon, bo praz try dni, jak mnie vydali vizu, skončyŭsia termin vydačy vizaŭ tym, chto vyjhraŭ green card u 2020 hodzie. Ja źjaždžaŭ u kancy 2021-ha. Praź miesiac hazeta, u jakoj pracavaŭ, spyniła druk i zakryłasia», — raskazaŭ žurnalist.
Ciapier Aleś Paźniak žyvie ŭ Ńju-Jorku. Majučy green card, jon budzie praz 2 hady padavacca na hramadzianstva. Termin prypadaje na 2027 hod, kali ŭ Alesia zakančvajecca biełaruski pašpart.
«Tak što budu hramadzianinam inšaj krainy i ŭładalnikam pašparta z vyjavaj arła. Jon taki ž sini, jak i biełaruski pašpart», — kaža Aleś.
Pa jahonych nazirańniach, u Štatach šmat biełarusaŭ, jakija nia majuć lehalizacyi. Chtości ź ich pryjechaŭ pa turystyčnaj vizie i zastaŭsia, chtości pierajšoŭ miažu z Meksykaj. Usie jany čakajuć rašeńnia pa zapycie na palityčny prytułak. Hetyja spravy mohuć ciahnucca hadami.
«Niekatoryja maje znajomyja čakajuć užo pa 5—7 hod, i biezvynikova. Sud pieranosić razhlad takich spraŭ na 8—12 miesiacaŭ, potym jašče, jašče i jašče. Heta prymušaje ludziej nervavacca i dalej čakać. Jość usio ž taki stanoŭčyja vyniki, ale heta zabiraje šmat času i srodkaŭ na advakataŭ, kaštuje nervaŭ», — zaznačyŭ Aleś.
Pa jahonych słovach, jość ludzi, jakija chodziać na biełaruskija palityčnyja akcyi i mitynhi dziela taho, kab umacavać svoj kiejs, svaju historyju ŭciekača.
«Takija sfatahrafujucca sa ściaham i źnikajuć, prymacavaŭšy zdymki da svajho kiejsu. Ale ci dapamoža im heta, pakaža čas», — kaža Aleś.
«Raju dziesiać razoŭ padumać, pierš čym jechać siudy»
Aleś Paźniak raskazvaje, što ŭ ZŠA paznajomiŭsia ź biełarusam, jaki pierabraŭsia tudy paŭtara hoda tamu.
«Pa jaho słovach, u Biełarusi jon mieŭ santechničnuju kramu, kłaŭ ciopłuju padłohu, byŭ pavažanym čałaviekam. Potym pierahledzieŭ Youtube, dzie błohiery «smačna» raskazvali pra amerykanski raj. Jon paddaŭsia na heta, raspuściŭ biznes, pradaŭ kvateru, pajechaŭ ź siamjoj u Meksyku. Pakinuŭ tam 17 tysiač dalaraŭ złačynnaj hrupie, jakaja abiacała dapamahčy ź pierachodam miažy. Ciapier u ZŠA, pracuje na budoŭli. Ja ŭ jaho spytaŭ, što kali b admatać plonku nazad, ci pajechaŭ by jon znoŭ siudy. Paśla paŭzy jon adkazaŭ, što zastaŭsia b u Biełarusi», — raskazaŭ Aleś.
Kamentujučy novuju mihracyjnuju palityku amerykanskich uładaŭ, Aleś kaža, što ciapier mahčymyja samyja roznyja scenary raźvićcia padziej. Pavodle słovaŭ surazmoŭcy, pieramieny prymusili napružycca vialikuju kolkaść ludziej, bo napieradzie poŭnaja nieviadomaść, a mihracyjnaja palityka źmianiajecca na vačach. 20 studzienia Donald Tramp pryniaŭ ukaz pra abaronu miažy, 21 studzienia Ministerstva ŭnutranaj biaśpieki — dakument ab paskoranym vypravodžvańni nielehalnych mihrantaŭ.
«Sytuacyja niaprostaja. Jak buduć razhortvacca padziei — pradkazać ciažka. Ludzi bajacca departacyi», — kaža Paźniak.
Pavodle jahonych nazirańniaŭ, hramadzianie ZŠA ŭ cełym pryjazna staviacca da mihrantaŭ, bo sami kaliści imi byli. «Ale pavialičvajecca złačynnaść i handal narkotykami. Heta nia moža nie turbavać ułady», — kaža surazmoŭca. Jon ličyć, što kali mihrant sumlenna pracuje, płacić padatki i nia robić dziejańniaŭ, jakija razburajuć krainu, jamu ŭ ZŠA budzie dobra.
«Viadoma, što tut inšy mentalitet, adnosiny da žyćcia, ludzi ź inšymi pryjarytetami, ale tut žyvuć ludzi z usiaho śvietu. U hetym kalaryt i asablivaści ZŠA. Napružvajuć mianie biazdomnyja, brud i marychuana ŭ vialikich haradach. U Ńju-Jorku, kab pašpacyravać pa parku, treba prajści praz smoh narkaty, tabuny pacukoŭ i napłastavańni biazdomnych. Ale da hetaha pryzvyčajvajeśsia taksama. Kamu heta nie padabajecca, jeduć dalej — u inšyja štaty ci harady», — padzialiŭsia Aleś.
«Na nas pačałosia sapraŭdnaje palavańnie»
Siarhiej (imia źmienienaje dziela biaśpieki. — RS) pierabraŭsia ŭ ZŠA ŭ 2021 hodzie. Ź Biełarusi jon uciok u 2020-m — trapiŭ pad represii. Siarhiej dabraŭsia da Ŭkrainy. Ale, kaža, i tam nie adčuvaŭ siabie ŭ biaśpiecy. Atrymlivaŭ pahrozy, nia moh atrymać vizu ŭ Polšču ci Litvu. Vyrašyŭ jechać dalej — u ZŠA, praz Meksyku. Pa słovach surazmoŭcy, heta taksama było niaprosta. Jon raskazvaje pra abłavy na mihrantaŭ. Miažu z ZŠA jon pierajšoŭ nielehalna, užo ŭ Amerycy paprasiŭ palityčnaha prytułku. Z taje pary status Siarhieja nie źmianiŭsia. Praz toje, što pierachod miažy byŭ nielehalny, takija historyi, jak u jaho, razhladaje tolki sud.
«I navat vykliku ŭ sud možna čakać litaralna hadami. U znajomaha biełarusa pryznačyli sud niadaŭna i pieranieśli jaho na 2027 hod. U mianie moža być sud viasnoj, ale i jaho mohuć pieranieści, i tak biaskonca», — zaznačaje ŭciakač.
Jon atrymaŭ dazvoł na pracu i ciapier robić na hruzaviku. Siarhiej kaža, što jahonyja znajomyja, jakija taksama pierajšli miažu z Meksykaj, pakul nie atrymali amerykanskich dakumentaŭ.
«Pa sutnaści, ja maju status «departacyja», jaki prypynieny da momantu razhladu spravy ŭ sudzie. U mianie mocny kiejs, ale ciapier, paśla prychodu da ŭłady Donalda Trampa, nichto nia moža być u niečym upeŭnieny. Patencyjna i mianie mohuć departavać, ciapier chto tam budzie raźbiracca asabliva. Zabiaruć trak (hruzavik. — RS), pasadziać za kraty, budu tam dakazvać, što ja nia pievień», — z sumam zaznačaje Siarhiej.
Pavodle jaho, pazytyŭny ci nehatyŭny vynik sudu zaležyć ad mnohaha: ad advakata, pasłuhi jakoha kaštujuć vialikich hrošaj, ad sudździ, jaki ŭ zaležnaści ad štatu abo horadu ci budzie vałodać infarmacyjaj pra Biełaruś, ci ŭvohule nia budzie viedać pra isnavańnie takoj krainy.
«Tearetyčna pierad sudom dajuć padpisać papierku: «U jakuju krainu vy chacieli b, kab vas departavali», ci dajuć niekatory čas, kab sam vyjechaŭ. Jość vierahodnaść, što departacyi nia budzie ŭ Biełaruś ci Rasieju. Mnie zdajecca, biez advakata ŭvohule nierealna niečaha damahčysia, asabliva kali nie vałodaješ volna anhielskaj movaj. Jość niuansy ŭ sudzie — adno niapravilnaje słova, i ciabie łoviać na chłuśni, i adrazu admova i departacyja. My prosta ciapier nie skažu, što ŭ histerycy, ale ŭ panicy, u strachu i žachu», — kaža biełarus.
Siarhiej dadaje, što razmaŭlaje z šmat jakimi kiroŭcami, jakija taksama zajmajucca pieravozkaj hruzaŭ, i jany raskazvajuć, što paŭsiul — na darohach, na parkoŭkach — pačalisia abłavy na nielehalnych mihrantaŭ.
«Kiraŭnictva takich hruzavych firmaŭ raić nie traplacca na vočy palicyi, nia mieć kantaktaŭ ź imi, być akuratnymi pry pierajeździe z štatu ŭ štat, bo tam roznyja zakony, nie načavać razam ź nielehalnymi mihrantami — bo «pad šumok» zabiaruć i vas. Prosta raspačaŭsia sezon palavańnia!» — raskazvaje Siarhiej.
Demakratyčnaja i pravavaja dziaržava
Hanna-Maryja Ehlit-Šabłoŭskaja z mužam i synam žyvuć u ZŠA z 2023 hodu. Hanna-Maryja kaža, što jany ŭciakali ź Biełarusi jašče ŭ 2022 hodzie, paśpieŭšy sabrać pa adnoj sumcy.
«Paśla zvanku ź milicyi razumieli, što vybaru ŭ nas niama. Ci turma, ci novaje žyćcio. U nas byŭ ciažki pierajezd. Ale nam dapamahli Śviatłana Cichanoŭskaja, Pavieł i Jana Łatuški, jakija źviazali nas z BySol. My trapili ŭ Eŭropu, zatym u Meksyku, i dajechali da ZŠA», — uspaminaje Hanna-Maryja.
Jana kaža, što miažu z Meksyki ŭ ZŠA siamja pierajšła lehalna, choć heta było doŭha i doraha.
«My ŭsio rabili lehalna. My ličyli, što novy dom pavinien pačynacca z praviłaŭ toj krainy, jakuju my prosim nas abaranić, a nie sa ździajśnieńnia złačynstva. Na toj momant była mahčymaść lehalna pryznačyć hutarku na pamiežnym punkcie z ZŠA i paprasić palityčnaha prytułku. My heta paśpiachova prajšli», — zaznačaje biełaruska.
Ciapier siamja Hanny-Maryi čakaje rašeńnia, ci daduć im palityčny prytułak. Muž pracuje, sama Hanna ciažarnaja druhi raz. Pieršy syn siamiejnaj pary naradziŭsia ŭ 2023 hodzie, jon užo hramadzianin ZŠA.
«Na siońnia, kali ty naradziŭsia na terytoryi ZŠA, — ty hramadzianin ZŠA. Usio astatniaje — na ŭzroŭni plotak i spekulacyj. Kali buduć realnyja źmieny, to ja ŭpeŭnienaja, što ŭsie buduć pra heta viedać i razumieć, što da čaho», — tłumačyć Hanna-Maryja.
Jana ličyć ZŠA demakratyčnaj i pravavoj dziaržavaj, dzie źmieny ŭ Kanstytucyju nia robiacca pa žadańni adnaho čałavieka, navat kali heta prezydent.
«I ja razumieju, čamu popyt na takija miery (źmieny mihracyjnaj palityki. — RS) źjaviŭsia ŭ pryncypie. Praz pastajanny napłyŭ nielehalnych mihrantaŭ, jakija traplajuć u ZŠA, parušajučy zakon, supracoŭničajučy z kartelami. Hramadztva stamiłasia z hetym zmahacca i zapatrabavała žorstkich mieraŭ. Ale hramadztva ŭsio ž nieadnarodnaje ŭ svaich dumkach, tamu ciapier heta ŭsio abmiarkoŭvajecca», — zaznačyła Hanna-Maryja.
Departavać mohuć značna bolš, čym 300 biełarusaŭ
Advakat Raman Sejdž pracuje ŭ jurydyčnym ofisie Martin Druyan & Associates Attorneys, uznačalvaje mihracyjny kirunak. Jon patłumačyŭ, što raspaŭsiudžanaja ŚMI ličba — 323 biełarusy, jakija padlahajuć departacyi z ZŠA, — na siońnia moža być značna bolšaja. Jana ŭziataja ź lista Mihracyjnaj i mytnaj palicyi (ICE) za listapad 2024 hodu. Z taje pary šmat źmianiłasia, asabliva ŭ apošnija dva tydni, kali da ŭłady pryjšoŭ Donald Tramp i padpisaŭ peŭnyja ŭkazy, jakija datyčać nielehalnych mihrantaŭ. U liście ad ICE, pa słovach advakata, padadzienaja kolkaść biełarusaŭ, jakija na listapad minułaha hodu ŭžo atrymali ordery na departacyju.
«Tam nie znachodziacca tyja biełarusy, spravy jakich jašče razhladajucca. Nie pieraličanyja tyja, chto atrymaŭ order na departacyju paśla listapada ci jakija zatrymanyja ŭčora-siońnia za niejkaje złačynstva. Bo Donald Tramp padpisaŭ dakument, pavodle jakoha, kali nielehalny mihrant ździajśniaŭ złačynstva suprać majomaści ci napaŭ na palicyju, jon pavinien być departavany. Tak što na siońnia biełarusaŭ u takim śpisie moža być bolš», — rastłumačyŭ juryst.
Ci mohuć u takim vypadku biełarusaŭ adpravić u Biełaruś? Raman Sejdž zaŭvažaje, što jość dobraachvotnaja departacyja, kali čałaviek moža sam vybrać, kudy jamu vyjechać z ZŠA. Jość prymusovaja — kali sam nia vyjechaŭ.
«Čałavieka mohuć pasadzić u departacyjny centar i tam stvorać takija ŭmovy, što sam zachoča vyjechać. Jahonuju spravu nia buduć razhladać, jaho buduć ihnaravać, nia buduć davać telefanavańni svajakam. Urešcie sam zachoča vyjechać u krainu, dzie nie patrebnaja viza dla biełarusa», — raskazvaje advakat.
Surazmoŭca nie vyklučaje, što ŭ teoryi biełarusaŭ mohuć departavać z ZŠA ŭ krainy Paŭdniovaj Ameryki na tych ža vajskovych samalotach.
«Tam užo ź imi buduć raźbiracca miascovyja ŭłady. Znoŭ ža, u biełarusaŭ moža być takoje, što praterminavany pašpart. Tady miascovyja ŭłady buduć vychodzić na ambasady Biełarusi, kab niešta rabić. U kožnym vypadku ŭsio heta budzie suprać čałavieka, a nie dla jaho pravoŭ i intaresaŭ», — ličyć Raman Sejdž.
Juryst sumniavajecca, što «novaja mihracyjnaja palityka» Donalda Trampa nehatyŭna paŭpłyvaje niepasredna na biełarusaŭ. Jon ličyć, što toje, što siońnia adbyvajecca ŭ ZŠA, maje pad saboj palityčnyja padstavy. Kamentujučy vypadki, kali biełarusy žyvuć u statusie prośbita prytułku i dva, i čatyry, i dziesiać hadoŭ, juryst zaŭvažaje, što heta taksama tamu, što hetyja ludzi — «nie ŭ pryjarytecie na departacyju».
Raman Sejdž nahadvaje, što dziaržaŭnyja orhany ZŠA nia raz vystupali z zajavami nakont sytuacyi ŭ Biełarusi — palityčnaj, adsutnaściu pravoŭ čałavieka. Tamu jon miarkuje, što biełarusy mohuć atrymać palityčny prytułak u ZŠA. U praktycy advakata pakul nie było takich vypadkaŭ, kab biełarusaŭ departavali z ZŠA.
«Ale my biarom takija spravy, u jakich upeŭnienyja. I heta nia značyć, što nia moža takoha być, što siońnia my dapamahli biełarusu, a praź niekalki miesiacaŭ jaho aryštoŭvajuć, bo jon zabyŭsia zapłacić za, skažam, butelku harełki ŭ kramie. Zaŭsiody niešta moža zdarycca», — zaznačyŭ Raman Sejdž.
Nakont «darahoŭli» advakataŭ jon adkazaŭ, što i medyčnyja pasłuhi, i finansavyja ŭ Štatach kaštujuć hrošaj. Ale ŭ vypadku mihranta, jaki sapraŭdy nia maje srodkaŭ, jamu mohuć dać biaspłatnaha advakata, ci peŭnaja arhanizacyja moža zapłacić za jaho, kali jon adpaviadaje ich kryteram.
«Biełarusy mohuć źviarnucca da svaich suajčyńnikaŭ — u mnohich bujnych haradach jość biełaruskija supołki. I ja viedaju biełarusaŭ, jakija majuć i namiery, i žadańnie, i mahčymaść dapamahčy ziemlakam. Biełarusam treba pamiatać, što jany tut nie adny», — padsumavaŭ advakat.
Ciapier čytajuć
Prakurorski načalnik aburyŭsia nieabhruntavanymi zatrymańniami biełarusaŭ9
Kamientary