«Jany kryvadušniki prosta». Biełaruski nacyjanalist vykazaŭsia pra «pravy razvarot», Trampa, prarasijskaść i mihrantaŭ nie ź Biełarusi

KALINOŬSKI MARŠ 2025, arhanizavany biełaruskimi nacyjanalistami ŭ Polščy. Fota: t.me/ruchbelnac

«Ruch» źjaviŭsia ŭ 2022 hodzie ŭ Polščy i zaraz maje filijały u mnohich krainach Jeŭropy. Arhanizacyja abjadnoŭvaje ludziej patryjatyčnych pierakanańniaŭ, vystupaje za stvareńnie biełaruskaj nacyjanalnaj dziaržavy na padstavie daminavańnia movy i kultury.

Jan Lis admaŭlajecca ad jarłyka «ultrapravyja» i akreślivaje svaju arhanizacyju jak pravuju, blizkuju da kłasičnaha nacyjanalizmu, jaki isnavaŭ u bałtyjskich krainach mižvajennaha času. Kali brać sučasnaść, to pohlady «Rucha» častkova padobnyja da idej «Volnaj Biełarusi» i Zianona Paźniaka.

«Prychod da ŭłady nacyjanalnych sił maje revalucyjny kampanient»

— Ja bačyŭ u vas u telehram-kanale post, dzie Zianon Paźniak byŭ nazvany Pravadyrom.

— Heta była fihura movy. Zianon Paźniak navat nie siabar našaj arhanizacyi. Pieradusim heta histaryčnaja fihura. Jon moža dzieści pamylacca, niekarektna vykazvacca nakont peŭnych rečaŭ. Ale paznajomicca z faktyčna mastadontam biełaruskaha ruchu 1980-ch i 1990-ch i supracoŭničać ź im — heta mahčymaść, jakoj nierazumna było b paźbiahać.

— Kali praciahvać temu pravadyrstva ŭ palitycy, to ci padtrymlivajecie vy heta, albo vy za demakratyju?

— My razumiejem, što kali raptam źjavicca mahčymaść u Biełarusi arhanizavać demakratyčnyja vybary, to nacyjanalnyja siły nie zmohuć pieramahčy, uličvajučy sučasny stan hramadstva. Prychod da ŭłady nacyjanalnych sił tradycyjna maje i revalucyjny kampanient. Chacia, kali b heta atrymałasia zrabić praz vybary, my byli b tolki radyja.

— A ci nie pryviadzie taki padychod da novaj dyktatury, tolki ŭžo nacyjanalnaj?

— Ja dumaju, što nie. Uličvajučy, što nacyjanalizacyja budzie rabicca pastupova. Nie budzie tak, što ad zaŭtra vy ŭsie razmaŭlajecie pa-biełarusku, inakš my pazbaŭlajem vas hramadzianstva. U našaj situacyi heta budzie prosta varjactva i palityčnaje samahubstva.

Pry hetym status biełaruskaj movy [jak adzinaj dziaržaŭnaj] — pytańnie pryncypovaje. Heta i jość adzin z samych hałoŭnych atrybutaŭ niezaležnaj dziaržavy.

Pavialičyć

«Biełaruskamoŭny łukašyzm prychodzić da svajho kryzisu»

— Vy šanujecie kałabaracyjanistaŭ, jakija supracoŭničali z nacystami. Naprykład, Michała Vitušku. Ci možna nazyvać takich ludziej biełaruskimi hierojami?

— Biełaruś faktyčna była akupavanaja [Savieckim Sajuzam]. Tamu hetyja ludzi nie mieli inšaha vyjścia, jak u peŭnym sensie supracoŭničać, u tym liku i ź niamieckimi ŭładami, ale majučy svaje vyraznyja mety, adroznyja ad palityki Hiermanii.

Jany znachodzili luft, jaki časam uźnikaŭ pamiž karnymi apieracyjami i niejkaj kulturnaj dziejnaściu. Heta ludzi, jakija ŭ ciažkich umovach namahalisia rabić usio mahčymaje dla biełaruskaj spravy. I heta možna ličyć hierojskim učynkam.

Kali my čytajem niamieckija dakumienty, to bačym, što niemcy byli niezadavolenyja kulturnickaj palitykaj, jakuju realizoŭvali nibyta kałabaracyjanisty. Čynoŭniki SS byli niezadavolenyja toj situacyjaj, jakaja skłałasia ŭ Biełarusi ŭ 1942-1944 hadach. To-bok razhladać hetych ludziej jak prosta vykanaŭcaŭ voli niamieckaj administracyi — niapravilna.

— Ci možam my ŭ takim razie nazvać hierojem, naprykład, Ihara Marzaluka — čałavieka, jaki razmaŭlaje pa-biełarusku i prasoŭvaje histaryčnyja naratyvy i pry hetym źjaŭlajecca častkaj režymu?

— My bačym, što tak zvany biełaruskamoŭny łukašyzm prychodzić da svajho kryzisu. My bačym, što hetyja ludzi stračvajuć svaje pohlady na biełaruskuju movu, na historyju. Jany pastupova mimikrujuć u bok «ruskaha miru».

Zaraz heta niemahčyma. Niama taho luftu, jaki byŭ u 2010-ch i 2000-ch hadach. Pieradusim staić łajalnaść režymu.

— Mnie padajecca, ci na vašym ściahu kryž, jaki byŭ na emblemie 1-j biełaruskaj dyvizii SS?

— Heta Jahiełonski kryž z hierba Vialikaha kniastva Litoŭskaha…

— Ale ŭ vašym vykanańni jon bolš padobny da emblemy dyvizii…

— U hetym vykanańni jon jość tolki ŭ nas, bo tam prysutničaje mieč. Hety simvał u pieršuju čarhu asacyjuje nas z załatym viekam našaj historyi, bo biełaruski etnas sfarmavaŭsia mienavita va ŭmovach Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Tamu źviazvać hety simvał ź niejkimi dyvizijami nie baču padstaŭ.

Pavialičyć

«Častka našych kansiervatyŭnych znajomych kupiłasia na absalutna małaznačnyja rečy kštałtu baraćby z transhiendarami»

— Što vam bližej z polskaha palityčnaha śpiektru?

— Skazać składana. Bo palityčnyja trendy pakul što nie paviarnulisia da mody na nacyjanalnyja ruchi. Ja dumaju, što heta adbudziecca i, biezumoŭna, anałahičnyja nam arhanizacyi ŭźniknuć i ŭ Polščy.

— Ale zaraz ža idzie tak zvany «pravy razvarot». Pravyja vychodziać z marhinalnaha stanovišča i stanoviacca parłamienckimi siłami.

— Kaštoŭnaści toj ža polskaj «Kanfiederacyi» nie prosta nie padobnyja da našych, a jany nam varožyja. Toje ž samaje i niamieckaja «Alternatyva dla Hiermanii».

I toje, što zaraz adbyvajecca ŭ Złučanych Štatach, darečy. Usie hetyja razvaroty ŭ bok Rasii, niejkija absalutna mutnyja mirnyja pieramovy. Usio, što tam robicca, z našaha punktu hledžańnia, pryviadzie da levaha pavarotu. Jak kaliści nacyjanalistyčnyja idei byli dyskredytavanyja hitleraŭskaj Hiermanijaj.

Tak, častka našych kansiervatyŭnych znajomych — i biełaruskich, i bałtyjskich, i navat ukrainskich — kupiłasia na absalutna małaznačnyja rečy kštałtu baraćby z transhiendarami, i jany praciahvajuć čakać ad amierykanskaj administracyi niejkich dziejańniaŭ suprać Rasii. Ale takoj zaležnaści prosta nie isnuje.

To-bok dla nas pravyja nacyjanalistyčnyja pohlady — heta ŭ pieršuju čarhu instytut nacyjanalnych intaresaŭ. A dziejańni amierykanskaj administracyi absalutna nie adpaviadajuć ni našym, ni ŭkrainskim, ni polskim, ni bałtyjskim intaresam.

— Ale jany adpaviadajuć amierykanskim intaresam.

— Častka Respublikanskaj partyi, naprykład, tak nie dumaje. Dy i navat kali heta adpaviadaje amierykanskim intaresam, to jaki sens nam heta padtrymlivać? U nas ža nie America First! (Amieryka pieradusim! — Zaŭv. Most)

«Peŭnaja mahčymaść kupicca na rasijskuju prapahandu ŭ ludziej pravych pohladaŭ jość»

— Jak ja razumieju, vam nie padabajecca ŭ dziejańniach Donalda Trampa, Viktara Orbana, «Kanfiederacyi» i inšych pravych tolki ich prarasijskaść. Ale ŭsio astatniaje zhodna z vašymi kaštoŭnaściami?

— Vienhryja pry Orbanie spačatku zdavałasia adekvatnaj alternatyvaj dla levaha libieralizmu. Ale vajna pakazała, chto jość chto, i ŭskryła ŭsiu sutnaść ułady ŭ Vienhryi. Akazałasia, što jana była całkam zaviazanaja na rasijskich enierhanośbitach. Vienhryja była karumpavanaja Rasijaj z noh da hałavy.

Što tyčycca palityki Trampa. Pa-pieršaje, ja nie dumaju, što sučasnaja amierykanskaja administracyja ŭvohule maje niejkuju ideałohiju. Jany nie padobnyja da ludziej, jakija zdolnyja prytrymlivacca niejkich kaštoŭnaściaŭ.

Uvieś žyćciovy šlach Trampa, [Iłana] Maska, [vice-prezidenta ZŠA Džej Dzi] Vensa źviazany ź biznes-prajektami, afiorami, a nie z kaštoŭnaściami. Tamu ja b nie nadzialaŭ ich niejkimi epitetami: pravyja, ultrapravyja. Ja b ich acharaktaryzavaŭ jak prosta papulistaŭ.

— Ale ŭsio ž, kali brać Trampa, Orbana, dy i astatnich nacyjanalistaŭ ci, jak vy skazali, papulistaŭ, to amal usie jany prarasijskija. Čamu tak atrymałasia?

— Heta nie zusim tak. My majem prykład Džordžy Mełoni ŭ Italii. A pa druhoje, heta nie źviazana ź niejkaj kaštoŭnasnaj aryjentacyjaj. Rasijskija arhanizacyi supracoŭničali nie tolki z pravymi, a i z ultralevymi. To-bok my bačym dastatkova absurdnuju situacyju, kali hetaja prarasijskaść staić nad palityčnymi pohladami.

Chacia na ŭzroŭni zvyčajnych hramadzian heta moža być. Naprykład, u jakoj-niebudź Francyi, dzie ludzi Rasii ŭ vočy nie bačyli. Jany mohuć siadzieć niedzie ŭ Paryžy i mieć iluzii, što dzieści tam daloka na ŭschodzie jość niejkaja «ziamla błahadaci» z tradycyjnymi kaštoŭnaściami.

Tamu, kaniešnie, peŭnaja mahčymaść kupicca na rasijskuju prapahandu ŭ ludziej pravych pohladaŭ jość. Ale kali my kažam pra palitykaŭ, to heta časta źviazana s karupcyjnymi schiemami, a nie z kaštoŭnaściami.

— Ale ž sapraŭdy Rasija — adzinaja kraina ŭ Jeŭropie, dzie zaraz kultyvujuć tradycyjnyja kaštoŭnaści: jany suprać ŁHBT, tam vialikaja rola relihii i siamji, mocnaja ŭłada, patryjatyzm i hetak dalej.

— Jany kryvadušniki prosta. Viedajecie ž Antona Krasoŭskaha? Prapahandyst «ruskaha miru» — VIČ-pazityŭny adkryty homasieksualist. Nu i pra što my kažam? Davajcie pahladzim na rasijskuju kulturku: [Filip] Kirkoraŭ, Šura. U Polščy navat dadumacca da takoha nichto nie zmoh.

«My suprać lehalizacyi adnapołych šlubaŭ»

— Što ŭvachodzić u paniaćcie tradycyjnych kaštoŭnaściaŭ dla «Ruchu»?

— U pieršuju čarhu viartańnie biełaruskaha hramadstva da aŭtentyčnaj nacyjanalnaj kultury. Taksama ŭmacavańnie instytuta siamji. My b chacieli stymulavać naradžalnaść, bo siońnia Biełaruś — heta vymirajučaja kraina.

Taksama braterskija adnosiny z našymi histaryčnymi susiedziami: ź Litvoj, Polščaj, Łatvijaj, [Ukrainaj].

— Što z ŁHBT?

— Da ŁHBT my stavimsia jak da nieamarksisckaha ruchu. To-bok staŭleńnie niehatyŭnaje, ale my nie zajmajemsia pytańniami pryvatnaha žyćcia ludziej, my nie sočym ni za kim i nie nakidvajem niejkich svaich ujaŭleńniaŭ. Ludzi, jakija majuć inšuju aryjentacyju ci samaadčuvańnie niejkaje, sami pa sabie nie źjaŭlajucca dla nas niejkaj prablemaj ci ekzistencyjalnymi vorahami.

— Ale hiej-paradaŭ i hiej-šlubaŭ u novaj Biełarusi nie budzie?

— Tak. My suprać lehalizacyi adnapołych šlubaŭ.

— To-bok dva biełarusy, jakija chočuć prosta narmalna žyć razam, u novaj Biełarusi nie zmohuć heta zrabić?

— Što značyć narmalna?

— Naprykład, naviedvać adzin adnaho ŭ špitali…

— Z našaha punktu hledžańnia, šlub — heta sajuz pamiž mužčynam i žančynaj. Usio vielmi prosta.

— Dobra, nie šlub, a hramadzianskaje partniorstva.

— Nie.

Pavialičyć

«Padzieł na Zachodniuju i Uschodniuju Jeŭropu isnuje i siońnia»

— Vy suprać ES i NATA?

— «Ruch» nie suprać ES i NATA. Ale my bačym, što hetyja struktury zbankrutavali i što biez amierykanskaha parasonika jany pačynajuć razvalvacca na vačach. Ja dumaju, što sučasnyja hieapalityčnyja realii prymusiać da farmavańnia pravaj alternatyvy.

My nie suprać idei abjadnanaj Jeŭropy. Naadvarot, my jaje prychilniki. Ale siabie my bačym nie prosta abstraktnaj Jeŭropaj, a pradstaŭnikami asablivaha ŭschodniejeŭrapiejskaha rehijonu sa svajoj śpiecyfikaj i kulturnym fonam.

My źjaŭlajemsia papularyzataram idei sajuza dziaržaŭ ad Bałtyjskaha da Čornaha mora. Rabić z Polščy, Łatvii ci Rumynii Zachodniuju Jeŭropu — prosta absurd. Usie nie mohuć być adnolkavymi. My majem svaju śpiecyfiku, i na jaje padstavie musim vybudoŭvać svaju identyčnaść u ramkach vialikaj jeŭrapiejskaj prastory.

— A ci nie budzie takoje rehijanalnaje adasableńnie jašče bolš raździalać Jeŭropu — spačatku na rehijony, a potym i ŭnutry hetych rehijonaŭ?

— Reč u tym, što padzieł na Zachodniuju i Uschodniuju Jeŭropu isnuje i siońnia. Što tyčycca padziełu ŭnutry ŭschodniejeŭrapiejskaj prastory, to takaja mahčymaść, biezumoŭna, jość. Ale takija łakalnyja kanflikty pavinny tušycca z usich sił.

[Z-za rasijskaj pahrozy] patreba ščylnaha supracoŭnictva ŭsich sa ŭsimi budzie prosta vitalnaj. Tamu ludzi, jakija chočuć raspalvać niejkija supiarečnaści, buduć aŭtamatyčna marhinalizavanyja.

Naša misija siońnia — maksimalnaja papularyzacyja idei ščylnaha supracoŭnictva, u pieršuju čarhu siarod krain našaha rehijonu.

Pavialičyć

«Nacyjanalnyja intaresy — heta nie kali ty ad usich zakryŭsia, pastaviŭ hihancki płot i siadziš ź vintoŭkaj»

— Vy kažacie pra ščylnaje supracoŭnictva. Ale dla nacyjanalistaŭ na pieršym mieście stajać intaresy svajoj nacyi i svajoj dziaržavy. Ja časta čuŭ ad nacyjanalistaŭ na roznych movach: «Nie maja kraina — nie maja prablema». Dyk pra jakoje supracoŭnictva možna kazać?

— Ja liču, što taki ehaistyčny nacyjanalizm — heta ideałohija, jakaja ŭžo zbankrutavała. Heta samy horšy z usich mahčymych varyjantaŭ nacyjanalizmu. Jon staić na rejkach niehatyvu i viečnaha admaŭleńnia, nianaviści. I my z takoj ideałohijaj ničoha supolnaha mieć nie chočam.

Nacyjanalnyja intaresy — heta nie kali ty ad usich zakryŭsia, pastaviŭ hihancki płot i siadziš ź vintoŭkaj, ścieražeš svaje try sotki. U pieršuju čarhu — heta zabieśpiačeńnie dabrabytu i biaśpieki ŭsiaho rehijonu.

Dla sučasnaha nacyjanalista, asabliva ŭschodniejeŭrapiejskaha, vychad za pierśpiektyvu nacyjanalnaha ehaizmu, kali tolki my i tam choć nie raści trava, — heta prosta žyćciova nieabchodna. Kali jon nie choča skončyć žyćcio ŭ padvale FSB, to musić pierachodzić na novy typ myśleńnia.

— Ale čamu polski nacyjanalist musić damaŭlacca mienavita ź biełaruskim nacyjanalistam, a nie z bolš mocnym ruskim? Zrazumieła, što ruski nacyjanalizm admaŭlaje samu ideju biełaruskaha naroda, ale ideju polskaha naroda jon nie admaŭlaje. I łahična, što dla nacyjanalnaha intaresu Polščy bolš vyhadna mieć dobryja stasunki z mocnaj Rasijaj, a nie sa słabymi biełaruskimi nacyjanalistami.

— Ruskaja ideja, tak zvany «ruski mir», uvohule supiarečyć jeŭrapiejskaj cyvilizacyi. Jany nie prymajuć uvohule ideju Jeŭropy i prahnuć jaje źniščeńnia. To-bok, kali hetyja ludzi [jeŭrapiejskija nacyjanalisty] raźličvajuć na toje, što da ich chtości tam dobra stavicca, to jany pamylajucca.

Histaryčny dośvied pakazvaje, što hetyja miezaljansy — bieśpierśpiektyŭnyja, i heta było dakazana nie adzin raz.

— Ale ŭ XIX stahodździ Rasija narmalna suisnavała ź jeŭrapiejskimi krainami. Jak było tady pryniata: vajavała, zaklučała sajuzy i hetak dalej.

— Rasija dobra suisnavała i na pačatku 2000-ch. Ale hetaje suisnavańnie zaŭsiody mieła vyklučna situacyjny charaktar. To-bok heta nie reč, jakaja praciahvałasia stahodździami. Tak ci inakš usio heta kančałasia kryvavymi kanfliktami.

Pakul Rasija isnuje ŭ svaich sučasnych miežach, jana zaŭsiody budzie imknucca da invazii na jeŭrapiejskuju prastoru. Biezumoŭna, pieršymi achviarami buduć krainy Uschodniaj Jeŭropy. Ale potym heta budzie i Zachodniaja Jeŭropa. Tamu siońnia Ukraina adnačasova zmahajecca i za Polšču, i za Hiermaniju, i za Francyju.

— Darečy, pra Ukrainu. Vy ŭdzielničajecie ŭ nacyjanalistyčnych «Maršach Niezaležnaści» u Polščy. U 2022 hodzie ŭ vašaj kałonie byli ŭkrainskija ściahi. U 2024-m — nie było. Čamu tak?

— Ściah Ukrainy zaŭsiody prysutničaje na baniery. I hierb. Kali ŭ nas u kałonie prysutničajuć niejkija ściahi, to heta značyć, što da nas pryjechali ludzi z hetaj krainy i jany ŭdzielničajuć u šeści jak pradstaŭniki svajho naroda. My prosta tak nie razdajom ściahi.

Kali kazać pra prajavy antyŭkrainskich nastrojaŭ padčas maršu, to jany majuć marhinalny charaktar. Heta ludzi niećviarozyja, nizkakulturnyja. Da nas staŭleńnie było ŭ asnoŭnym pazityŭnaje. Nichto nie źbiraŭsia zmahacca ź niabožčykam [Ściapanam] Banderam ci [Ramanam] Šuchievičam.

Pavialičyć

«Niezadavalnieńnia z boku nacyjanalistaŭ nakont biełaruskich mihrantaŭ nie čuŭ nivodnaha razu»

— Jak vy adnosiciesia da prablemy mihracyi?

— Kali my havorym pra Polšču, to heta prosta arhanizavany [Biełaruśsiu] praces pa destabilizacyi palityčnaj abstanoŭki. Heta śpiecapieracyja. Da hetaha treba stavicca jak da śpiecapieracyi, a ludzi, jakija ŭdzielničajuć, — jaje saŭdzielniki.

— Tak, biezumoŭna. Ale siarod mihrantaŭ jość i tyja, chto biažyć ad vajny ci palityčnaha pieraśledu i patrabuje mižnarodnaj abarony.

— Jeŭropa źniščajecca praz svaje sacyjalnyja prahramy, bo stolki hadoŭ jana ŭparta ŭsich navokał ratavała, što prosta skončylisia hrošy.

Kali b, naprykład, zamiest padtrymki miljonaŭ biessensoŭnych biežancaŭ Jeŭropa inviestavała ŭ krainy, adkul jany biahuć, stvarajučy tam niejkija pracoŭnyja miescy, heta było b našmat bolš karysna i efiektyŭna jak dla hetych ludziej, tak i dla Jeŭropy.

— Ale ŭ čym roźnica pamiž samalijcam, jaki biažyć ad vajny, i ŭkraincam, jaki taksama biažyć ad vajny, albo pamiž biełarusam, jaki biažyć ad režymu, i erytrejcam, jaki biažyć ad režymu?

— Hetuju roźnicu musić vyznačać kožnaje hramadstva dla siabie. Polskaje hramadstva hetuju roźnicu vyznačyła — jany pravodziać liniju pamiž uciekačom ź Biełarusi i samalijcam. Kali staić vybar pamiž biełarusami i samalijcami, jany vybirajuć biełarusaŭ.

Čamu heta adbyvajecca? Z majho punktu hledžańnia, pryčyny naturalnyja: suisnavańnie ź ludźmi, jakija žyvuć praz rečku, bolš realnaje i bolš zrazumiełaje, čym ź ludźmi, jakija pryjechali ź inšaha kanca Ziamli.

— Kali b u 2020 hodzie ŭ Polščy pry ŭładzie byli bolš nacyjanalistyčnyja ludzi, to, mahčyma, jany b nie zrabili takuju palohku dla biełarusaŭ u płanie lehalizacyi.

— Ja z asabistaha dośviedu skažu: nijakaha niezadavalnieńnia z boku polskich nacyjanalistaŭ nakont biełaruskich mihrantaŭ nie čuŭ nivodnaha razu.

— Mnie zdajecca, što prosta nie było infarmacyjnaj kampanii suprać biełarusaŭ, jak jość suprać ukraincaŭ, naprykład. Bo navin pra toje, jak biełarusy parušajuć zakon, u polskich ŚMI dastatkova.

— Ja kamunikuju z roznymi ludźmi. I, praŭda, kali navat zadacca metaj pryhadać niejki niehatyŭ, źviazany ź biełarusami, to nie vielmi atrymoŭvajecca. A dla infarmacyjnaj kampanii ŭsio ž taki pavinny być niejkija padstavy.

Bo kali my kažam pra ŭkraincaŭ, to heta vynik polska-ŭkrainskaha kanfliktu, jaki ciahniecca nie adno stahodździe. U biełaruskaj historyi my takich epizodaŭ nie znachodzim, kali b dachodziła da sapraŭdnych etničnych čystak.

— U erytrejcaŭ taksama z palakami niama histaryčnych prablem.

— Histaryčnych prablem niama, ale jość roznyja pohlady na žyćcio, na kulturu, na ŭzajemadziejańnie ŭ hramadstvie. Tamu navat uličvajučy histaryčnyja kanflikty, palaki ŭsio adno robiać vybar na karyść biełarusaŭ i ŭkraincaŭ.

Nu a tak, možna prosta pahladzieć na Zachodniuju Jeŭropu. Na Francyju, u pryvatnaści, dzie mižetničnaja situacyja pryviała prosta da žachlivych vynikaŭ.

— Da jakich?

— Nu, skažam, kryminahiennaja situacyja ŭ Marseli, Paryžy, Lijonie. Stvareńnie etničnych ankłavaŭ, dzie kulturnaj asimilacyjaj navat nie pachnie.

— Kali brać vyniki niadaŭnich vybraŭ u Hiermanii, to partyja, jakaja vystupaje suprać mihrantaŭ, nabrała najbolš hałasoŭ u rehijonach, dzie amal niama mihrantaŭ, a najmienš — tam, dzie jany jość. Dyk moža, tyja mihranty nie tak užo i pieraškadžajuć miascovym?

— Nastupstvy padziełu Hiermanii na ŭschod i zachad nie pieraadolenyja dahetul. Jany zaŭsiody hałasavali pa-roznamu. Heta čarhovaja prajava padziełu, i ja nie vyklučaju, što ŭ značnaj stupieni takija vyniki hałasavańnia abumoŭlenyja tym, što častka žycharoŭ Uschodniaj Hiermanii nie chacieła hałasavać hetak sama, jak na zachadzie. Dla ich palityka adnosna mihrantaŭ usprymajecca jak palityka «biurhieraŭ z zachadu».

Ale my bačym vialiki rost Maryn Lo Pen u Francyi, dzie padziełu na ŭschod i zachad niama, i mihranty ŭ roŭnaj stupieni prysutničajuć va ŭsich rehijonach. Ja dumaju, što padobnyja nastroi buduć usio čaściej sustrakacca na ŭsioj jeŭrapiejskaj prastory.

— Hetyja nastroi, kali jany buduć radykalizavacca, zakranuć biełarusaŭ? Navat kali vy kažacie, što my ŭsie takija dobryja.

— Dumaju, što biełarusaŭ jany nie zakranuć. U pieršuju čarhu, tamu što biełarusy masava nie žyvuć pa-za miežami Uschodniaj Jeŭropy, dzie mihranckaje pytańnie nie takoje aktualnaje, u paraŭnańni z krainami Zachodniaj Jeŭropy.

— Ale tak zvanyja «hramadzianskija patruli» suprać inšaziemcaŭ u Polščy ŭžo jość.

— Ja dumaju, što «patruli» ŭ značnaj stupieni — heta efiekt sacyjalnych sietak. Ja vielmi sumniavajusia, što našyja polskija znajomyja, ź jakimi my vučymsia, chodzim na pracu, uvohule viedajuć štości pra ich najaŭnaść.

«Nichto nie musić prybirać śvininu z pryłaŭkaŭ»

— Ci nie padajecca vam dziŭnaj situacyja, kali vy, źjaŭlajučysia mihrantam u čužoj krainie, sami vystupajecie suprać mihrantaŭ?

— Niemahčyma nie źviartać uvahu na nacyjanalnaść mihrantaŭ, bo heta klučavy faktar. My znoŭ viartajemsia da pytańnia kulturnaj identyčnaści. Pra heta kazaŭ i prezident Polščy. Pra toje, što Polšča starajecca zrabić akcent na kulturna blizkich narodach, kali nichto nie musić vielmi mocna prystasoŭvacca. Naprykład, prybirać śvininu z pryłaŭkaŭ.

Na svaju ž emihracyju my hladzim jak na vymušany krok. I pryniaćcie nas u hetaj krainie — heta dapamoha ŭ ciažkaj situacyi. My nie źbirajemsia tut žyć dziesiacihodździami.

— Ale čamu vy adbirajecie prava na takuju ž dapamohu ŭ pradstaŭnikoŭ inšych narodaŭ? Kali skinuli Asada ŭ Siryi, šmat siryjcaŭ, navat tych, što žyli ŭ Hiermanii dziesiacihodździami, sabrali rečy i pajechali dadomu. 

— Siryja — heta tolki adzin prykład. U bolšaści ž hetych krain [Blizkaha Uschodu i Afryki] nichto nikoha nie zabivaje. Jeŭropa doŭhija hady razdavała hrošy prosta ni za što. Mienavita hetym abumoŭlena hetaja mihracyja.

Pa-druhoje, dla polskaha hramadstva vielmi važnaja katalickaja identyčnaść. Kali ŭ takuju krainu masava pryjazdžać ludzi inšaj relihii, jakija vyjšli ź piekła hramadzianskaj vajny, to jak ich suisnavańnie možna adekvatna arhanizavać? Ja takich mahčymaściaŭ nie baču.

• 26
• 5
• 5
• 13
• 0
• 0
• 2
• 1