«Ministr durań i šmat pje»: novaje rasśledavańnie pakazvaje maštab upłyvu biznesmiena Alaksandra Zinhmana
Polskija žurnalisty apublikavali rasśledavańnie, hałoŭnymi fihurantami jakoha staŭ upłyvovy polski biznesmien Vitald Karčeŭski i biełaruski biznesmien Alaksandr Zinhman.
Pa infarmacyi žurnalistaŭ Onet.pl, polskija śpiecsłužby jašče ŭ 2016 hodzie nakiravali kiraŭnictvu sakretny dakumient z vysnovami: polski ŭrad moža być prasiaknuty ŭpłyvam uschodnich śpiecsłužbaŭ.
Žurnalisty pryvodziać vytrymku z razmovy, jakaja adbyłasia pamiž biełaruskim biznesmienam Alaksandram Zinhmanam i jaho partnioram z Polščy Vitaldam Karčeŭskim 6 červienia 2016 hoda, napiaredadni vizitu ŭ Minsk ministra sielskaj haspadarki Polščy Kšyštafa Jurhiela.
Pavodle spravazdačy, Karčeŭski nazyvaŭ ministra «durniem, jaki šmat pje» i raspavioŭ, što toj adnojčy «zasnuŭ tvaram u sałacie z haroškam». Zinhman adkazaŭ, što «pastavić usich na nohi i polski ministr z radaściu naviedaje restaran Falcone».
Pavodle rasśledavańnia Onet i TVN24, Falcone, jaki spačatku aficyjna naležaŭ žoncy Zinhmana, a paźniej byŭ pierajšoŭ u vałodańnie kampanii Karčeŭskaha, byŭ miescam sustreč z udziełam šmatlikich polskich palitykaŭ i dypłamataŭ.
Infarmacyja śpiecsłužbaŭ śviedčyć, što Karčeŭski i Zinhman nie prosta siabravali, ale i viali sumiesnyja spravy ŭ Biełarusi, Polščy i krainach Afryki, dzie zajmalisia pastaŭkami zbroi, uhnajeńniaŭ i inšymi tendarnymi kantraktami.
Apieracyja «Nievada»
Jak śćviardžajecca ŭ rasśledavańni, u 2015 hodzie polskaje Centralnaje antykarupcyjnaje biuro (CBA — Centralne biuro antykorupcyjne) pačało sakretnuju apieracyju pad nazvaj «Nievada» paśla sihnałaŭ ad raźviedki pra karupcyju z udziełam dziaržaŭnych čynoŭnikaŭ.
Hałoŭnaj fihuraj rasśledavańnia staŭ Vitald Karčeŭski. Polskija śpiecsłužby źviarnuli ŭvahu na kampaniju Karčeŭskaha, jakaja pačała masava vyjhravać tendary ŭ Afrycy, što finansavalisia z polskaha biudžetu. Havorka išła pra tak zvanyja kredyty dapamohi — srodki, jakija Polšča vydzialaje krainam, jakija raźvivajucca, (naprykład, Kienija ci Tanzanija), kab tyja zakuplali polskija tavary.
U 2015 hodzie Contractus vyjhraŭ 11 tendaraŭ u Kienii na ahulnuju sumu 82 miljony dołaraŭ. Pa danych CBA, pośpiech staŭ mahčymy dziakujučy suviaziam Karčeŭskaha i padtrymcy Alaksandra Zinhmana.
Śledstva vyjaviła, što Karčeŭski nibyta abiacaŭ kienijskamu čynoŭniku 6—10 % ad sumy kantrakta (da 6,4 miljona dalaraŭ) chabaru ŭ abmien na pieramohu ŭ tendary. Hrošy płanavałasia pieraličyć praz zavyšanyja rachunki, apłačanyja polskim dziaržaŭnym bankam. Śledstva padazravała, što hetaja schiema prymianiałasia i ŭ inšych krainach Afryki.
Pavodle apieratyŭnych materyjałaŭ CBA, Alaksandr Zinhman i Vitold Karčeŭski aktyŭna prasoŭvali svaje intaresy ŭ niekalkich afrykanskich krainach — u tym liku Zambii, Sieniehale, Tanzanii i Mazambiku.
U adnoj ź pierachoplenych razmoŭ, 3 śniežnia 2016 hoda, Zinhman z entuzijazmam paviedamlaje Karčeŭskamu, što paśla asabistaj sustrečy z prezidentam Zambii Edharam Łunhu «hetaja kraina ciapier naša». Jon śćviardžaje, što prezident daŭ im usie instrukcyi, kab 100 miljonaŭ dalaraŭ dapamohi pajšli na zakup siłasnych ustanovak— mienavita taho, čym zajmaŭsia Karčeŭski.
U jakaści «padziaki» Zinhman prapanuje padaryć kiraŭniku dziaržavy dva biełaruskija traktary «Biełarus» i płuhi, aformiŭšy ŭsio jak dapamohu ad «polskaha partniora».
U toj ža razmovie Zinhman adznačaje, što prezident Zambii hatovy adkryć im dostup i da inšych kantraktaŭ — u Tanzanii, Sieniehale i Mazambiku — kali budzie zabiaśpiečana finansavańnie z boku polskaha dziaržbanka.
Zinhman i Karčeŭski — siabroŭstva pa raźliku
CBA prasłuchała sotni razmoŭ Karčeŭskaha, u tym liku kala 190 hutarak z Alaksandram Zinhmanam. Usie razmovy vialisia na ruskaj movie.
Zinhman uvachodzić u najbližejšaje asiarodździe Viktara Šejmana, adnaho z samych upłyvovych ludziej Biełarusi i bližejšaha paplečnika Alaksandra Łukašenki. Polskija žurnalisty nazyvajuć jaho klučavym pradstaŭnikom intaresaŭ Minska. Aficyjna jaho kampanija pastaŭlaje biełaruskuju techniku i transpart, ale, pavodle źviestak žurnalistaŭ, moža być taksama źviazany ź nielehalnym handlem zbrojaj — choć pramych dokazaŭ niama.
U 2021 hodzie Zinhmana zatrymali ŭ Konha pa padazreńni ŭ handli zbrojaj, ale praź niekalki dzion jon byŭ adpuščany. Paźniej u siecivie źjavilisia fota jaho sustreč z afrykanskimi palitykami.
Jak adznačajecca ŭ rasśledavańni, suviazi pamiž Alaksandram Zinhmanam i Vitoldam Karčeŭskim — heta nie siabroŭstva, a raźlik. Pavodle śviedčańniaŭ, mienavita Zinhman dapamoh Karčeŭskamu pabudavać ułasnuju kamiercyjnuju impieryju, jakaja dziakujučy suviaziam z palitykami i čynoŭnikami vyjhravała tendary, asabliva ŭ Afrycy, za košt dziaržaŭnych srodkaŭ Polščy.
«Alaksandr Zinhman byŭ tym čałaviekam, jaki davaŭ nam kantakty, a paśla kazaŭ, što rabić i kamu telefanavać. Mienavita Zinhman paznajomiŭ Vitalda Karčeŭskaha sa śvietam afrykanskaha biznesu. U jaho byli kantakty z afrykanskimi ministrami i premjer-ministrami», — cytujuć žurnalisty słovy byłoha supracoŭnika firmy Karčeŭskaha Contractus.
Pavodle inšaj krynicy, Karčeŭski bajaŭsia Zinhmana, a adnosiny pamiž imi byli padobnyja da žorstkaj viertykali ŭłady.
Zapisy CBA pakazvajuć, što Zinhman byŭ u kursie polskich dziaržaŭnych prahram dapamohi dla Afryki. U adnoj z razmoŭ zhadvajecca, što čynoŭnik z Tanzanii atrymaŭ ad Zinhmana zapisku ź instrukcyjaj, što tendar musić vyjhrać firma Karčeŭskaha.
Inšy śviedka apisvaje: «Bieź Zinhmana Karčeŭski byŭ by nikim. Zinhman staviŭ pierad Karčeŭskim mety, jakich treba dasiahnuć. (…) Jany jechali praź Minsk na «Chamiery» Zihmana, toj spakojna abjazdžaŭ korki pa tratuarach, a milicyjaniery salutavali. Było vidać, što heta važnaja asoba».
Jak biełaruskija intaresy vyciaśniali polski biznes z Afryki
Śviedčańni byłoha kiraŭnika kampanii Ursus Karola Zarajčyka (Karol Zarajczyk) dadajuć razumieńnia taho, jak pracavała sietka ŭpłyvu Alaksandra Zinhmana i Vitalda Karčeŭskaha ŭ Afrycy. Pavodle jaho słoŭ, na pačatku 2010-ch Ursus paśpiachova raźvivaŭ prajekty ŭ afrykanskich krainach — pradavaŭ traktary, budavaŭ zboračnyja linii, udzielničaŭ u dziaržaŭnych prahramach. Adnak ź ciaham času kampanija pačała sutykacca z raptoŭnymi pieraškodami.
U 2017 hodzie, niahledziačy na ŭžo ŭzhodnieny kantrakt z uradam Zambii, polskaje Ministerstva finansaŭ atrymała list z patrabavańniem pieraklučyć finansavańnie z traktaraŭ na siłasnyja ŭstanoŭki — tavar, jaki prasoŭvaŭ Karčeŭski. List pryjšoŭ ad čynoŭnika z ofisa prezidenta Zambii. Nieŭzabavie ŭ sietcy źjavilisia fota, dzie Zinhman raśpivaŭ vino z prezidentam Zambii. Heta paćvierdziła padazreńni: rašeńni prymalisia nie praz publičnyja pracedury, a praź niepasredny ŭpłyŭ.
Zarajčyk śćviardžaje, što Karčeŭski z dapamohaj Zinhmana sprabavaŭ vycieśnić Ursus z afrykanskich prajektaŭ, u tym liku praz zamienu polskaj techniki na biełaruskuju — traktary MTZ. Heta ŭžo było b nie tolki ekanamičnym, ale i hieapalityčnym pośpiecham dla Minska: vykarystańnie polskich hrošaj dla ekspartu biełaruskaj pradukcyi.
Padobny zruch u palitycy paćviardžajecca dakumientam CBA za 2016 hod, dzie paviedamlajecca, što ŭpłyvovy dypłamat MZS Polščy Marek Ziułkoŭski (Marek Ziółkowski) prapanoŭvaŭ źmianić miechanizm «źviazanaj dapamohi» (kali kredyty vydajucca tolki na polskija tavary) na «nieźviazanuju», što dało b mahčymaść zakuplać techniku ź inšych krain — u tym liku ź Biełarusi.
U pierachoplenych CBA razmovach Alaksandr Zinhman adkryta kazaŭ Karčeŭskamu: «nijakich traktaroŭ Ursus nie budzie — Sieniehał choča tolki siłasnyja ŭstanoŭki». Jon taksama davaŭ instrukcyi: treba cisnuć na polskich čynoŭnikaŭ i damahčysia finansavańnia ź dziaržaŭnaha banka. Zinhman pryznavaŭ, što sieniehalskija čynoŭniki patrabujuć 20% chabaru za svaju «prychilnaść».
Pavodle Zarajčyka, paśla ŭmiašańnia Karčeŭskaha i Zinhmana kampanija sutyknułasia z zatrymkami płaciažoŭ, rostam biurakratyi i prypynieńniem pastavak — kantejniery z traktarami prosta trymali ŭ partach. U vyniku Ursus straciŭ płaciežazdolnaść i, jak miarkujecca, byŭ metanakiravana vycieśnieny z afrykanskaha rynku.
Pavodle zapisaŭ, jakija CBA pieradało prakuratury, Vitold Karčeŭski daryŭ «padarunki» polskim čynoŭnikam, što dapamahali jamu vyjhravać tendary ŭ Afrycy. Adzin z takich padarunkaŭ — kruiz na karabli vakoł Zanzibara dla vysokapastaŭlenaha čynoŭnika ź Ministerstva finansaŭ. Adnak za hetyja dziejańni Karčeŭskamu abvinavačańniaŭ tak i nie vystavili.
Špijonski śled
Žurnalisty śćviardžajuć, što Vitald Karčeŭski i Alaksandr Zinhman fihuravali nie tolki ŭ karupcyjnych rasśledavańniach, ale i ŭ spravie ab mahčymym špijanažy. U 2018 hodzie imi zacikavilisia Ahienctva ŭnutranaj biaśpieki Polščy (ABW) i Nacyjanalnaja prakuratura ŭ miežach spravy ab dziejnaści na karyść zamiežnaj raźviedki suprać Polščy.
Adnak, jak paviedamlajecca, sprava była zakryta 29 listapada 2024 hoda. Prakuratura śćviardžaje, što dziejnaść abodvuch fihurantaŭ była padrabiazna praanalizavanaja, ale ni Karčeŭski, ni Zinhman nie atrymali statusu padazravanych i navat nie byli dapytanyja jak śviedki.
Pry hetym, pavodle źviestak žurnalistaŭ, u rasparadžeńni śledstva byli sotni staronak pratakołaŭ prasłuchoŭvańnia i pakazańni byłoha kiraŭnika kampanii Ursus. Tym nie mienš prakuratura paličyła, što sabranych (u tym liku sakretnych) materyjałaŭ niedastatkova dla vystaŭleńnia abvinavačańniaŭ.
Dapamoha biełaruskamu čynoŭniku ŭ pierasiačeńni miažy
U svajoj publikacyi polskija žurnalisty pryvodziać źmiest razmovy, jakaja była pierachoplenaja śpiecsłužbami ŭ 2017 hodzie. U joj Juryj Šulejka, tahačasny namieśnik staršyni Hrodzienskaha abłvykankama, a ciapier vice-premjer Biełarusi, adkazny za sielskuju haspadarku, prosić Karčeŭskaha pasadziejničać u pierasiačeńni miažy ŭ punkcie propusku Bruzhi-Kuźnica.
Z razmoŭ vynikaje, što Karčeŭski achvotna dapamoh: jon pieradaŭ zadańnie svajoj padnačalenaj, jakuju paprasiŭ źviazacca z padpałkoŭnikam u adstaŭcy Juzefam Kosna (Józef Kosno), byłym kamandujučym Padlaska-Mazurskaj bryhadaj Vojska achovy dziaržaŭnaj miažy. Kosna nie admaŭlaje, što dobra viedaje Karčeŭskaha i vykanaŭ jaho prośbu.
Prajšło niekalki hadoŭ, pakul u 2019 hodzie Karčeŭskamu vystavili abvinavačańnie — i tolki pa spravie kantrakta ŭ Kienii. Alaksandr Zinhman, choć jaho CBA taksama ličyła datyčnym da karupcyi, nie byŭ ani dapytany, ani abvinavačany.
Zamiest hetaha polskaja prakuratura abmiežavałasia jurydyčnaj dapamohaj z boku Biełarusi — Zinhmana dapytvała milicyja ŭ Minsku. U čas dopytu mužčyna zajaviŭ, što jon prosta «biznes-śpiecyjalist».
Situacyja źmianiłasia paśla taho, jak ułada ŭ Polščy pierajšła da apazicyi. U listapadzie 2024 hoda novaje kiraŭnictva prakuratury adnaviła zamarožanaje z 2019 hoda rasśledavańnie, a staruju prakurorku, jakaja viała spravu z 2016 hoda, adchilili. Pavodle nieaficyjnaj infarmacyi, sprava blizicca da suda.
U adkaz na žurnalisckija pytańni Karčeŭski adchryściŭsia ad daŭniaha sajuźnika, zajaviŭšy, što ŭžo šmat hadoŭ nie maje ź im nijakich kantaktaŭ — ni dziełavych, ni asabistych.
Były ministr sielskaj haspadarki Polščy Kšyštaf Jurhiel nie paćvierdziŭ i nie abvierh svajoj prysutnaści ŭ restaranie Falcone ŭ Minsku. Jon zajaviŭ, što nie pamiataje, ci sustrakaŭsia ź Zinhmanam, ale viedaje Karčeŭskaha ŭžo kala 20 hadoŭ — i, maŭlaŭ, tolki pa słužbovaj linii.
Prakurorski načalnik aburyŭsia nieabhruntavanymi zatrymańniami biełarusaŭ8
Kamientary