«Страціўшы легітымнасць, улада вырашыла стварыць рэальнасць ужо нават не другога, а трэцяга парадку».
У новым выпуску сваёй праграмы эканаміст Сяргей Чалы аналізуе феномен папулізму. Ён сцвярджае, што абавязковая абаронная рэакцыя любога папуліста — гэта яго прынцыповая безадказнасць. Гаворка ідзе не проста пра адмову адказваць за свае дзеянні, але пра сістэмнае «нежаданне і няздольнасць несці адказнасць за наступствы сваіх дзеянняў».
У папуліста, па словах аналітыка, «ва ўсім заўсёды вінаватыя іншыя: знешнія ворагі, унутраныя, пятая калона, глыбінная дзяржава, сусветная змова яўрэяў-банкіраў і гэтак далей».
Гэты феномен, даводзіць Чалы, даўно знаёмы беларусам. І вонкавай праявай гэтага з'яўляецца дзіўны стыль палітыкаў: «Калі ты, валодаючы ўсёй паўнатой улады ў краіне, паводзіш сябе так, нібыта ўсё яшчэ знаходзішся ў апазіцыі».
Чалы нагадвае, што Лукашэнка выкарыстоўвае гэты псіхалагічны і палітычны трук ужо 30 гадоў. Пры гэтым ён не хавае, а свядома дэманструе сваю жорсткасць, некампетэнтнасць і нежаданне адказваць за ўласныя рашэнні.
Чалы задае рытарычнае пытанне: як можна ўтрымліваць уладу, калі ты адкрыта некампетэнтны і жорсткі?
«Для гэтага трэба проста змяніць саму палітычную сістэму. Ператварыць яе з дэмакратыі ў выбарчую аўтакратыю, як яе называюць палітолагі. Калі выбары губляюць свой першапачатковы сэнс і ператвараюцца ў сваю супрацьлегласць — дэманстрацыю народам ступені адабрэння дзейнага кіраўніка дзяржавы і яго курсу. Тое, што палітолагі называюць акламацыяй».
«Рэальнасць трэцяга парадку»
Чалы даводзіць, што пасля выбараў 2020 года Лукашэнка, страціўшы легітымнасць, спрабаваў аднавіць яе праз другасныя механізмы, такія як інаўгурацыя. Але зараз, паводле Чалага, улады вырашылі стварыць «рэальнасць ужо нават не другога, а трэцяга парадку».
У якасці прыкладу ён прыводзіць апытанне, нібыта праведзенае Цэнтрам сацыяльна-гуманітарных даследаванняў БДУ ў лютым 2025 года па месцы жыхарства і па методыцы «тварам да твару».
У такіх умовах, калі верыць агучаным вынікам, 90,4% апытаных адказалі, што нібыта задаволены вынікамі выбараў.
Загадчыца кафедры эканамічнай сацыялогіі і псіхалогіі прадпрымальніцкай дзейнасці БДУ Ірына Лашук заявіла, што гэта сведчыць пра «аб'ектыўнасць вынікаў» і «адзінства пазіцый» беларусаў.
Але, як заўважае Чалы, гэта толькі спроба ўлады пераканаць народ у рэальнасці, якую сама і стварыла:
«Каб Лукашэнку растлумачыць народу, чаму ён усё яшчэ знаходзіцца ва ўладзе, нягледзячы на прайграныя выбары, даводзіцца падлічваць не толькі колькасць разявак, якія прыйшлі паглядзець на інаўгурацыю, але і задаваць народу пытанне аб тым, як вы ставіцеся да лічбаў, якія мы яму намалявалі».
Пры гэтым у тым жа апытанні ўсплываюць глыбокія супярэчнасці. Толькі 61,4% рэспандэнтаў нібыта вывучалі праграмы кандыдатаў. На пытанне, якім крытэрыем яны кіраваліся пры выбары кандыдата, 74% назвалі «вопыт кіруючай дзейнасці». Гэта, па словах Чалага, «класічнае ўвасабленне анекдота аб патрабаванні да суіскальніка на пасаду працяглага вопыту працы на гэтай пасадзе».
Па словах аналітыка, агучаныя лічбы вынікаў апытання гавораць аб тым, што «людзі не маюць ніякіх ілюзій наконт адукацыі і кампетэнцыі Лукашэнкі». Толькі 40% палічылі важным узровень адукацыі і кампетэнтнасць, і 35% — наяўнасць заслуг і дасягненняў («фактычна — вынікаў папярэдняй шматгадовай працы на гэтай пасадзе»).
У канцы аналітык заўважае, наколькі супярэчлівая і нават кампраметуючая для ўлады інфармацыя можа прагучаць з вуснаў афіцыйнага сацыёлага, і як яе словы на самай справе падрываюць аўтарытэт Лукашэнкі.
«Спроба сацыялагіні выправіць сітуацыю зрабіла толькі горш. «Людзей мала цікавяць такія характарыстыкі, як узрост, сямейнае становішча, даходы, маёмасць» [заявіла Лашук]. Прайшлася па ўсіх болевых кропках Лукашэнкі», — іранізуе Чалы.
Каментары
ізноў давялося на выбарах лічбу трошачкі меншую нарысаваць ад усеагульнай народнай любові?